Wszystko o Herceg Novi

Miasto słońca, artystów i kwiatów

Niemal wszyscy słyszeli o takich czarnogórskich miastach jak Kotor, Budva i Ulcinj. Dlaczego taką samą sławą nie cieszy się Herceg Novi? To piękne miasto zlokalizowane malowniczo nad Zatoką Kotorską. Znajdują się tu trzy twierdze i monastyr Savina. To tu żył i tworzył noblista Ivo Andrić. To miejsce określane przez Czarnogórców miastem słońca, artystów, kwiatów mimozy i tysiąca schodów. Zakątek, który przez lata był inspiracją dla wielu pisarzy…

Garść historii

Historia miasta sięga XIV wieku, kiedy bośniacki król Tvrtko I Kotromanić stworzył tu osadę o nazwie Sveti Stefan, o której wszyscy powszechnie zaczęli mówić Novi, czyli”nowy” (od novi grad – „nowe miasto”), ze względu na fakt, że była to najmłodsza osada w tej okolicy. Powstanie miasteczka związane było z przewozem soli i szlakiem handlowym wiodącym wzdłuż wybrzeża. Osada znacznie się powiększyła w XV wieku, pod rządami wielkiego księcia Stjepana Vukčicia Kosača, o którym powszechnie mówiono Herceg Stjepan. I tak z połączenia przydomka księcia i przymiotnika novi powstała używana do dziś nazwa miasta: Herceg Novi.

Turcy Osmańscy od końca XIV wieku sukcesywnie podbijali Bałkany. Nie udało im się zająć całej Czarnogóry, Herceg Novi zostało jednak przez nich zdobyte. Było rządzone przez Osmanów przez ponad 200 lat (XV-XVII wiek), z krótką dziesięciomiesięczną przerwą, kiedy ten teren został podbity przez… Hiszpanów! Hiszpanie zostali rozgromieni podczas bitwy pod Castelnuovo w lipcu 1539 roku (Castelnuovo to także jeden z wariantów nazwy Herceg Novi), jednak pozostawili po sobie ogromną fortyfikację, którą można zobaczyć ponad miastem do dziś, czyli twierdzę Španjolę.

Miasto jest wielokulturowe, jego historia była bardzo burzliwa a na przestrzeni wieków rządzone było przez różnych władców. Po Turkach, przybyli tu Wenecjanie, kolejno Habsburgowie, przez miasto przewinęły się wojska francuskie i rosyjskie, a w skutek kongresu wiedeńskiego weszło w skład Królestwa Dalmacji przynależącego do Cesarstwa Austrii. W końcu, po I wojnie światowej, cały region Czarnogóry stał się częścią Królestwa SHS, kolejno Jugosławii, Serbii i Czarnogóry, a od 2006 roku jest to miasto należące do niepodległej Czarnogóry.

Charakterystyka miasta

Architektura Herceg Novi jest bardzo zróżnicowana, tak jak i tutejsza kultura, która stanowi połączenie tradycyjnej czarnogórskiej mentalności z cechami utożsamianymi z Chorwatami. Łączą się tu wpływy prawosławia i katolicyzmu. W końcu granica z Chorwacją przebiega tylko trochę ponad 10 km od centrum Herceg Novi.

Jednym z najbardziej charakterystycznych miejsc Herceg Novi jest główny port Škver, przy którym znajduje się duży pomnik założyciela miasta, czyli króla Tvrtka I Kotromanicia. Port mieści się tuż przy jednej z tutejszych twierdz – Forte Mare i dotrzeć tu można spacerując długą, niemal siedmiokilometrową promenadą 5 Danica, łączą Igalo z Meljine i przebiegającą przez całe Herceg Novi. Podczas spacerów podziwiać można rajskie widoki, ponieważ miasto zlokalizowane jest naprzeciwko wejścia do Zatoki Kotorskiej! 7 kilometrów od otwartego morza. Wybrzeże całej gminy Herceg Novi ma długość 25 kilometrów, składają się na nie 62 plaże, które z reguły są raczej wąskie i kamienisto-żwirkowe. W sezonie letnim plaże są oblegane. Rzadko narzeka się tu na brak słońca. Według statystyk, średnia tutejsza temperatura to 25 stopni Celsjusza. Ponad 200 dni w roku jest słonecznych. Ze względu na cudowną pogodę, występuje tu różnorodna bujna roślinność. Właśnie dlatego o Herceg Novi mówi się, że to miasto kwiatów i słońca. Jest tu wiele różnobarwnych kwiatów, cyprysów, drzew cytrusowych oraz oczywiście palm. Uroku dodają także góry Orjen, które niejako osłaniają miasto od północy. Góry, zatoka, zróżnicowana roślinność, zabytki oraz architektura z czasów romańskich, bizantyjskich, jak i orientalna i barokowa – oto Herceg Novi!

Co zwiedzić?

Zdecydowana większość zabytków zlokalizowana jest na terenie starówki, której symbol i centrum stanowi wieża zegarowa. Wzniesiono ją w XVII wieku z polecenia sułtana Mahmuda. Przez pewien czas stanowiła główną bramę miejską. Wieża nie jest wybitnie wysoka, jednak widać z niej całą starówkę. Panorama warta jest zobaczenia, tym bardziej że zwiedzanie wieży jest bezpłatne – jako wejściówki funkcjonują tu napiwki. Z wieży podziwiać można nie tylko Herceg Novi, po wejściu do wewnątrz dla odwiedzających widoczny jest też cały mechanizm starego zegara.

Herceg Novi posiada dwa główne place miejskie, które znajdują się po obu stronach wieży zegarowej: Trg Herceg Stjepana i Trg Nikole Đurkovića, który jest sercem miasta, podczas sezonu wypełnionym stolikami i siedzącymi przy nich turystami pijącymi kawę i smakującymi lokalne specjały. Nieopodal znajduje się także główny bazarek miejski (gradska pijaca), gdzie zakupić można najświeższe owoce, warzywa i lokalne alkohole. Po wypiciu kawy na głównym rynku, możemy wspiąć się po schodach, przejść pod wieżą zegarową i w ten sposób dotrzeć do Trgu Herceg Stjepana (zwanego też Bellavista), na którym znajduje się przepiękna cerkiew św. Michała Archanioła. Cerkiew to połączenie stylu bizantyjskiego, romańskiego, gotyckiego wymieszanych jeszcze z wpływami islamu. Wnętrze zdobi marmurowy ikonostas oraz piękne ikony. Niestety wewnątrz panuje zakaz fotografowania. Przy świątyni znajduje się mała fontanna, za nią jest dość dużo zieleni, rosną także pojedyncze palmy, a przed dodatkowo zlokalizowanych jest kilka kawiarni.

Oddalając się od cerkwi, idąc bocznymi uliczkami w dół, w stronę szkoły muzycznej, dotrzeć można do mniejszego rynku – Trgu Mićo Pavlovića, na którym mieszczą się dwa ciekawe kościoły katolickie: św. Hieronima i św. Leopolda Mandicia, czyli świętego z bardzo ciekawym życiorysem, pochodzącego z Herceg Novi. Mimo że Czarnogóra to kraj, w którym znaczącą większość stanowią prawosławni, to na terenie Zatoki Kotorskiej znajduje się wiele kościołów katolickich, które są nadal czynne. Mniejszość katolicka stanowi tu około 3%.

Msze święte w Herceg Novi

Wielu turystów poszukuje informacji o mszach świętych, odbywających się w kościele katolickim. Od razu zaznaczam, że w Herceg Novi nie ma żadnego kościoła, w którym odprawianoby mszę w języku polskim (tego typu msza odprawiana jest w sezonie letnim raz na tydzień w Budvie). W Herceg Novi, w języku chorwackim, w liturgii katolickiej można uczestniczyć w każdą niedzielę w kościele św. Hieronima o godzinie 10.00.

Kościoły katolickie

Kościół św. Hieronima powstał w połowie XIX wieku na miejscu dawnego meczetu. Obok kościoła znajduje się wolnostojąca dzwonnica. Podczas pierwszej wojny światowej austro-węgierskie wojsko ściągnęło dzwon z tej dzwonnicy, po czym przetopiono go na pociski. Po wojnie dzwonnica doczekała się nowego dzwonu, który służy do dziś. Poza kościołem św. Hieronima oraz małym, znajdującym się tuż obok, kościółkiem Leopolda Mandicia, na terenie miasta zlokalizowany jest też katolicki kościół św. Antuna, przy którym funkcjonuje franciszkański klasztor. Ważną prawosławną świątynią Herceg Novi jest Monastyr Savina. Ciekawe są także kościółki dzielnicy Topla: cerkiew Zbawiciela z XVIII wieku i cerkiew św. Jerzego z XVII wieku. Herceg Novi bogate jest w różnorodne świątynie, na terenie całej gminy znajduje się 89 różnych kościołów. Część z nich to małe kapliczki wzniesione wysoko w górach, które stanowią niesamowite punkty widokowe.

Święty Leopold Mandić

Tuż obok okazałego kościoła św. Hieronima, znajduje się mały kościółek pod wezwaniem Leopolda Mandicia. To postać ważna w kulturze Bałkanów. Odwiedzający Medjugorije, mogą kojarzyć Świętego z przedstawiającego go pomnika, który znajduje się właśnie w tej znanej bośniackiej miejscowości. Leopold Mandić uznawany jest za świętego zarówno przez kościół katolicki, jak i przez Serbską Cerkiew Prawosławną, a w Herceg Novi darzony jest szczególnym kultem. Żył na przełomie XIX i XX wieku i znany jest jako Apostoł sakramentu pojednania. Przyjął śluby wieczyste, jednak ze względu na niski wzrost (1,35 m) odradzano mu posługę kapłańską i tak pozostał tylko spowiednikiem. Tylko. Spowiadał po 8-12 godzin dziennie, z czego słynął i czym pomógł wielu zbłąkanym osobom. Urodził się w 1886 roku w Herceg Novi, zmarł w 1942 roku w Padwie w wyniku choroby nowotworowej. W październiku 1983 roku papież Jan Paweł II kanonizował go, po tym jak siedem lat wcześniej papież Paweł VI dokonał jego beatyfikacji.

Monastyr Savina

Monastyr Savina to zespół trzech cerkwi, klasztoru, skarbca oraz cmentarza Serbskiego Kościoła Prawosławnego. Zlokalizowany na małym wzniesieniu, około 2 km od centrum Herceg Novi. Teren otoczony jest parkiem, rozpościera się stąd przepiękny widok na zatokę.

Głównym miejscem kompleksu są dwie cerkwie pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy. Historia mniejszej z nich sięga 1030 roku, choć obecnych kształtów nabrała po przebudowie w XV wieku. Wtedy też zostały w niej wykonane freski, które podziwiać można do dziś. Stanowią połączenie stylu bizantyjskiego i gotyckiego. Nie wszystkie zachowane są w pełnej krasie. Mimo przetarć, wywierają naprawdę ogromne wrażenie! Większa cerkiew jest nowsza, a freski w niej odnowione. Nie przywołuje skojarzeń z zabytkiem, mimo że też ma już swoje lata – została wybudowana pod koniec XVIII wieku. Wewnątrz znajduje się ikonostas o wysokości 10 metrów, a to o czym niewielu wie, to fakt że jeden z fresków, przedstawia portret cara Piotra Wielkiego!

Po zwiedzeniu głównych dwóch cerkwi, warto wspiąć się jeszcze około 300 metrów wyżej po schodach do cerkwi św. Sawy. Obecnie toczą się tam prace archeologiczne i wejście do wewnątrz jest niemożliwe. Przez kraty stojące wokół można jednak zajrzeć do środka i podziwiać tamtejsze malunki. Świątynia ma ogromne znacznie dla mieszkańców miasta. Według legend kościółek wzniósł sam święty Sawa, który powszechnie uznawany jest za najważniejszego świętego Serbskiego Kościoła Prawosławnego. Historia świątyni sięga XII wieku, obecny wygląd cerkwi został ukształtowany po przebudowie w XV wieku. Od cerkwi św. Sawy wiodą drogi spacerowe po okolicznym parku zwanym Savinska Dubrava. Przy parku, także w dzielnicy Savina, znajduje się jedyna winnica miasta.

Oprócz Monastyru Savina, najcenniejszymi i najbardziej znanymi zabytkami Herceg Novi są trzy niesamowite twierdze Forte Mare, Kanli Kula i Španjola oraz wybudowana w XVIII wieku przez Wenecjan cytadela, która została zniszczona podczas trzęsienia ziemi w 1979 roku. Jej gruzy do dziś widać na wybrzeżu. Te ciekawe fortyfikacje to właśnie temat kolejnego artykułu!

Literacko

Pasjonaci literatury, odwiedzający Herceg Novi, powinni obowiązkowo odwiedzić dom Ivo Andricia, którego modernizacja zakończyła się w kwietniu 2021 roku. Polecam także nietypową księgarnię SO. To niepozorne miejsce, księgarnia z duszą, wypełniona ciekawymi historiami i pasją. Nazwa so, czyli „sól” odwołuje się do powstania miasta i dawnego handlu solą na tych terenach. Sklep otwarto w 2004 roku, jednak uznawany jest on za kontynuację dawnych tradycji księgarskich tego regionu. Pracownicy księgarni z zapałem i przekonaniem twierdzą, że księgarnia SO jest najstarszą księgarnią spośród wszystkich tego typu miejsc zlokalizowanych w krajach byłej Jugosławii. Można otrzymać tam klasyki literatury, wszystkie dzieła związane w jakikolwiek sposób z Zatoką Kotorską, zarówno historycznie, jak i tematycznie, a każdy zakup podstemplowany może być specjalną pieczątką z logo księgarni oraz wzbogacony o mały pamiątkowy woreczek soli.

Wakacje w Herceg Novi

Jak na miasto słońca i kwiatów przystało, Herceg Novi jest wielobarwne. Słoneczne symbole widoczne są także na ulicach, a kwiatów tu całe mnóstwo! Symbolicznym kwiatem miasta jest mimoza, która doczekała się tu swojego święta – Praznik Mimoze, czyli „Święto Mimozy” obchodzone jest tutaj na przełomie lutego i marca. Można je uznać niejako za odpowiednik katolickiego karnawału. Bale przebierańców, kolorowe parady, występy mażoretek i huczne koncerty!

Ze względu na święto, Herceg Novi to miejsce do którego można przyjechać także zimą! Polecam je jednak przede wszystkim w okresie wakacyjnym, osobom które szukają nie tylko plaży, ale też lubią zwiedzać.

Restauracje

Będąc na wakacjach ważne jest także, aby smacznie zjeść. Miejsca, które polecam w Herceg Novi, to przede wszystkim: Stanica, czyli restauracja w budynku dawnej stacji kolejowej mieszcząca się przy promenadzie, nieopodal portu Škver, tradycyjna Gradska Kafana oraz Buffet Beograd. Polecaną często restauracją, z długą historią, jest Tri Lipe. Moimi ulubionymi miejscami są także Barbarella oferująca także dania wegetariańskie oraz Do-Do Caffe, gdzie są najlepsze słodycze: w filii Do-Do w Igalo uwielbiam gofry z owocami, a w Herceg Novi naleśniki.

Igalo

Około 3 kilometry od centrum Herceg Novi znajduje się miejscowość Igalo, która jest nieco bardziej rozrywkowa. Dwie większe dyskoteki, dużo barów, także kramów z pamiątkami. Miejscowość ta stanowi słynne uzdrowisko i odwiedzane jest często ze względu na plażę z radioaktywną gliną, którą powszechnie nazywa się po prostu leczniczym błotem. Plaża błotna, a tuż za nią fragment plaży piaszczystej, znajdują się na samym początku miejscowości, od strony Njivic, blisko rzeczki Sutorina. Z okładów błotnych w Igalo korzystał niegdyś najważniejszy jugosłowiański przywódca, Jozip Broz Tito, którego willa znajduje się tu do dziś, i którą również można zwiedzać.

Komunikacja miejska

Miasteczko jest dość dobrze skomunikowane. Co pół godziny przez gminę jeździ autobus miejski marki Blueline, który wyrusza sprzed centrum handlowego HDL i przejeżdża przez Igalo, Herceg Novi, Meljine, jadąc aż do Kamenari (do przeprawy promowej). Autobus nie ma konkretnego rozkładu jazdy, usystematyzowany jest tylko odjazd z pierwszego przystanku – tylko tę informację możemy uzyskać. Na kolejnych przystankach autobus pojawia się wtedy, kiedy dojedzie. Gdy są korki, znacznie się spóźnia, gdy ich nie ma, mknie szybko do celu. Uliczki w Herceg Novi są jednokierunkowe, więc autobus jadący w stronę Kamenari, jedzie dołem, przez Igalo ulicą Savy Ilicia, kolejno przez hercegnowską Njegoševą oraz Braće Grakalicia. Jadąc w drogę powrotną, do Igalo, jedzie magistralą. Bilet kupuje się wchodząc tylnym wejściem. Jeśli dla kogoś gmina Herceg Novi to za mało, może skorzystać z oferty głównej stacji autobusowej Autobuska Stanica, znajdującej się przy magistrali, niedaleko twierdzy Kanli Kuli, skąd odjeżdżają autobusy międzymiastowe, m.in. do Kotoru, Budvy, Ulcinja, Podgoricy, a także do niektórych miasteczek państw sąsiadujących z Czarnogórą.